Tôi sinh ra lớn lên ở thành phố, tuy nhà trồng rất nhiều cây nhưng tôi vẫn ước ao có đất vườn để khỏi phải trồng chậu cây và thùng xốp. Thế nên khi lấy chồng, Tết năm đầu về nhà chồng nơi thôn quê, tôi đã rất sung sướng được ra vườn tưới rau, hái rau và chứng kiến thức ăn đi rất nhanh từ ĐẤT lên ĐĨA.

Nhưng điều làm tôi ấn tượng nhất là 2 cái hố rất lớn ở vườn sau nhà được đào sẵn trước Tết. Cụ cố đã hơn 80 tuổi ngày nào cũng chục bận đi kiểm tra 2 cái thùng rác trong nhà để nhặt ra những mảnh nylon, còn lại rác phân hủy thì đem đổ hết xuống hố. Cụ không biết rác hữu cơ là gì, rác phân hủy hay compost là gì đâu, cụ chỉ nói đơn giản: “Cái gì mủn được thì chôn”.

Hồi ấy tôi còn mù mờ lắm về phân loại rác, chỉ nghe nói chứ chưa làm bao giờ và cũng không hiểu tầm quan trọng của việc đó nhưng tôi rất hăm hở làm cùng cụ vì ý nghĩ: Những gì đi từ đất lại được trở về với đất và có ích thêm nhiều lần nữa. Sau này ra Hà Nội rồi sang Lào, tôi vẫn mơ có mảnh đất vườn như của cụ để... đổ rác, buồn cười thật!

Thế rồi Tết năm nay, tôi trở về quê ăn Tết nhưng với một lối sống mới. Lúc này, tôi đã thực hành triệt để hơn lối sống khôngrác Zero Waste và hạn chế đồ nhựa, đến nỗi nó trở thành thói quen của cả gia đình và trở thành những điều bình thường. Đó là những thói quen như: để sẵn túi/hộp trên xe để mua đồ, chọn mua những nơi hạn chế dùng nylon, dùng khăn musoa thay giấy ăn, dùng rác nhà bếp làm enzyme rửa bát, xử lý compost từ rác hữu cơ chỉ bằng những khoảng đất nhỏ gần nhà. Tôi trở về quê, gặp lại cụ cố nay đã gần 90. Mọi thứ ở quê nhà vẫn như xưa, tôi háo hức ra sau vườn thì... không có chiếc hố nào cả.

Ba mẹ con tôi quyết định tự đào hố. Vừa làm vừa chơi, cuối cùng 3 mẹ con cũng đào được 2 chiếc hố nho nhỏ vừa vừa. Sau đó chúng tôi đặt vào bếp 2 thùng rác cạnh nhau để mọi người phân loại rác phân huỷ và không phân huỷ.

Mùng 1 Tết làm cỗ, mọi người vứt hết rác vào một bì lớn; nên tôi phải mở ra để phân loại rác. Tôi thấy mình ngồi nhặt rác nylon ra - giống hệt cụ cố vẫn làm năm xưa. Thấy tôi ngồi "bới rác" (phải dùng từ này mới chuẩn), cụ hỏi rồi nghe tôi giải thích xong, cụ bảo: Không phải làm thế đâu. Đã đóng tiền cho người ta đi thu rác hàng ngày rồi thì cứ cho hết vào bì đổ đi, chôn làm gì mất công! Hóa ra cách đây mấy năm do không có dịch vụ thu rác hàng ngày, mà phải đi xe máy khá xa tới bãi rác mới đổ được, nên phần lớn rác đều được chôn xuống đất. Số ít rác nylon mới gom lại cả tuần hoặc cả tháng đem ra bãi rác. Ôi, nông thôn đổi mới nhà tôi!

Cũng không thể trách cụ được vì nhận thức của đa phần người dân hiện nay, cả thành thị và nông thôn, cả Việt Nam và Thế giới hẳn cũng đều đang suy nghĩ theo hướng của cụ thôi. Nếu số đông mà nghĩ khác thì thế giới này sẽ rất khác, tự nhủ như vậy, nhưng tôi vẫn chạnh lòng buồn. Đem 1 xô rác nặng đi chôn và hướng dẫn #changtraiMin phủ đất lấp lên trên cho khỏi chuột bọ, tôi nhớ tới những sư cô Làng Mai đi chôn lấp rác hữu cơ và phủ bằng rơm. Rõ ràng cùng một hành động chôn rác nhưng 2 tâm thế khác hẳn nhau: 1 bên là làm vì không còn cách nào khác, 1 bên làm vì nhận thức đầy đủ về việc tôi làm - gọi là "LÀM TRONG CHÁNH NIỆM".

Vì Làng Mai ở trên núi, cách thị trấn 1 giờ đi ô tô nên rơm không có sẵn mà phải mua và mang lên núi để sử dụng. Ở đây có điều kiện thuận lợi là nhiều đất, nhưng đất núi khô cằn, khó trồng hoa trồng rau, lại không sử dụng hóa chất nông nghiệp nên khi được ăn mỗi loại rau củ làm ra ở đây tôi đều rất cảm kích trước công sức, mồ hôi nước mắt của bao nhiêu người... Ăn trong chánh niệm cũng thấm thía từ đây!

Buồn chút thôi nhưng chôn rác xong tôi vui lắm. Tôi còn được Min, con trai tôi, vừa làm vừa giảng cho mẹ nghe về "tiết kiệm môi trường" nữa (đó là từ con trai tôi hay nói thay vì từ bảo vệ môi trường).

Vui hơn nữa là hôm đó ông nội cũng về ăn Tết. Sẵn hố nhỏ đang đào dở, ông đào cho một cái hố to rộng đến nỗi đổ rác qua rằm tháng Giêng cũng chả hết. Bà nội thì ủng hộ tiết kiệm nước và phân loại rác để bảo vệ môi trường vì thấy "Tết mà nắng nóng, biến đổi khí hậu thế này chết thôi!". Nhìn thấy những biến chuyển dù nhỏ, nhưng tôi tin rằng sẽ có sức lan tỏa lớn.

(Ảnh chụp tại Làng Mai, Thái Lan)

Các bạn ạ, ở thành phố sẽ khó để chôn lấp rác hữu cơ, dù bạn có phân loại tốt. Lời khuyên của tôi là tìm một khoảng đất nào đó gần nhà, dù rất nhỏ, có thể là đất trống, đất ven đường, đất vườn nhà ai đó,... rồi xin phép chủ đất, trình bày thật tha thiết nguyện vọng và mong muốn của bạn để được chôn lấp rác hữu cơ. Đặc biệt là các bạn cần chất phủ nếu không muốn ruồi bọ um tùm. Chất phủ có thể là đất, rơm rạ, lá cây khô, mùn cưa, bã cafe khô (không phủ bã ướt dễ bị mốc),... Tôi biết làm điều tốt trong thời đại này không đơn giản, nhưng đến người tốt như bạn còn không làm thì còn chờ ai làm nữa đây?